Pachnotka zwyczajna – pozornie niepozorne zioło

Pachnotka zwyczajna (Perilla frutescens) to pospolite, jednoroczne zioło, rosnące w ogrodach lub w stanie dzikim w Azji (Japonia, Chiny, Indochiny, Wietnam, Korea). Obecnie uprawiane jest również na innych kontynentach (np. w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych czy Austrii). To osiągająca niewiele ponad pół metra roślina o liściach przypominających pokrzywę i białych, niepozornych kwiatkach. Spotyka się również odmiany o większych rozmiarach. Liście mają barwę zieloną, fioletową lub zieloną z wierzchu, a fioletową od spodu.

Pachnotka zwyczajna jako składnik orientalnej kuchni

Pachnotka ma smak przywodzący na myśl miętę (choć inne odmiany bardziej ciążą ku cytrynie lub anyżu) i często stosuje się ją jako przyprawę (kwiatki, nasiona, owoce), składnik potraw bądź półprodukt. Świetnie nadaje się do kuchni japońskiej (składnik sushi, dodatek do herbaty, służy do marynowania moreli japońskich, w celu uzyskania umeboshi), koreańskiej (sałatka ze świeżych liści), chińskiej (przyprawa do gulaszu, marynowane liście). Stąd wywodzą się jej nazwy pospolite: chińska bazylia, dzika bazylia, pachnotka miętowa, fioletowa mięta.

Wśród zalet pachnotki zwyczajnej wymienia się zawartość witamin i minerałów, kwasu rozmarynowego (właściwości przeciwgrzybiczne, bakterio- i wirusobójcze) i kofeinowego (przeciwutleniacz), a także flawonoidów, które niszczą wolne rodniki. Fioletowe odmiany służą jako naturalny barwnik. Wywaru z liści można użyć w leczeniu problemów z układem pokarmowym lub przeziębienia (wzmacnia odporność, niweluje stany zapalne).

Nasiona pachnotki – źródło cennego oleju

Nasiona pachnotki zwyczajnej to tzw. rozłupki, które po dojrzeniu dzielą się na 4 części. Są one bardzo oleiste (w zależności od gatunku – nawet 60%). Olej z pachnotki nosi czasem nazwę olej perilla i jest wykorzystywany w kuchni jako dodatek do potraw albo marynata do moczenia produktów. Nie nadaje się jednak do smażenia ani nawet podgrzewania – błyskawicznie traci swe właściwości.

Swym składem i zapachem przypomina olej lniany – oba produkty są doskonałym źródłem kwasów tłuszczowych z grupy Omega-3, a także Omega-6 i Omega-9. Warto jednak mieć na uwadze, skąd pochodzi dany olej, jako że proporcje wyżej wymienionych substancji mogą zależeć od odmiany, z jakiej został wytłoczony. Te najwyższej jakości zawierają do 60% ALA (kwasu α-linolenowego), pokonując olej lniany. Ze względu na świetny skład i stosunkowo łatwą wchłanialność jest on składnikiem wielu kosmetyków, także tych domowych. Olej perilla nie dość, że schnie i się wchłania szybciej niż olej lniany, to jeszcze wytworzona przez niego bariera ochronna na skórze utrzymuje się znacznie dłużej.

Mimo tak szlachetnego składu, olej z pachnotki jest używany również w celach przemysłowych (do produkcji linoleum, farb, lakierów i środków konserwujących), a dawniej – przed rozpowszechnieniem się oleju rzepakowego w Azji – był używany do zasilania lamp.

W Polsce pachnotkę zwyczajną można spotkać czasem w domach jako roślinę ozdobną. Któż by pomyślał, że takie niepozorne zioło kryje w sobie takie bogactwo?