Zapach Jaśminu prosto z ogrodów Wschodu

Jaśmin to roślina o uroczych kwiatkach i pięknym zapachu – o nim śpiewała Anna German w piosence „Andaluzyjska romanza”, jego woń stała się symbolem w filmie Jana Jakuba Kolskiego „Jasminum”. Zapach jaśminu można wyczuć w Chanel No 5… Przyjrzyjmy się mu z bliska.

Jaśmin w kulturze i zwyczajach

Jaśmin (Jasminum) pochodzi z Azji. Już od starożytności zdobił ogrody swym kwieciem i zapachem. Jego nazwa wywodzi się od perskiego słowa یاسمین (jāsmīn w transliteracji polskiej, yasameen – angielskiej), co oznacza ‘dar od Boga’. Określany bywa też jako Królowa Nocy, gdyż w chłodniejszym powietrzu zapach intensywnieje. Niektóre gatunki zakwitają właśnie nad ranem. Przyjmuje postać krzewu lub pnącza, a jego kwiatki mają kolor biały, różowawy, żółty, a nawet wpadający w pomarańcz. Chociaż wyhodowano na całym świecie około 200 gatunków (a odmiany trudno zliczyć), niemniej nie wszystkie wydzielają ten cudny zapach.

Kobiety Wschodu często wplatają te kwiaty we włosy, by roztaczały wokół nich swą woń. Na Filipinach girlandy uplecione z jaśminu wielkolistnego służą do obdarowywania ważnych gości, uhonorowania najlepszych absolwentów szkół, zdobienia ikon (chętnie też kupują je turyści). Gatunek ten został uznany za kwiat narodowy Indonezji. Jest ważnym elementem tradycyjnych ślubów na Jawie – girlandy z pąków (jako symbol prostego piękna, świętości i czystości) zdobią włosy panny młodej oraz kris (sztylet) pana młodego. Hawajskie girlandy, które wręcza się przyjaciołom i miłym gościom, także mogą być tworzone z jaśminu. Z kolei jaśmin lekarski jest uznawany za narodowy kwiat Pakistanu (wieniec z niego zdobi herb).
Kwiaty jaśminu często dodawane są do czarnej herbaty, by dodać jej smaku i zapachu. Jest to proces czasochłonny, bo suszone liście nie mają takiej woni. Miesza się więc liście herbaty z kwiatkami na kilka godzin, by te pierwsze nabrały odpowiednich właściwości. Do otrzymania pełni bukietu, trzeba wymienić kwiaty kilka razy. W Chinach z jaśminu przygotowuje się aromatyczny napar, a we Francji syrop.

W Polskich ogrodach i parkach często możemy spotkać rozłożysty krzew o czteropłatkowych, pachnących, biało-kremowych kwiatach, który potocznie nazywamy jaśminem. Jest to jaśminowiec wonny (Philadelphus coronarius), który z prawdziwym jaśminem nie ma nic wspólnego. To nie z niego powstają wonne olejki.

Zapach jaśminu w olejkach – czyli coś dla ciała i zmysłów

Jak wydobyć piękną woń jaśminu?

Z jaśminu wielkolistnego – Jasminum sambac („arabskiego”), wielkokwiatowego – Jasminum grandiflorum („królewskiego”) oraz lekarskiego – Jasminum officinale („jaśmin poety”) powstają olejki o cudnym zapachu i szerokich właściwościach (każdy z nich różni się nieznacznie zapachem i składem). Znali go już średniowieczni Persowie i Arabowie. Dawniej jego pozyskiwanie było pracochłonne i wymagało pośpiechu (metoda enfleurage). Używano do tego tylko młodych i nieuszkodzonych kwiatów. Zbierano je przed wschodem słońca, by nie nabrały wilgoci z rosy i jak najszybciej zwożono do przetworzenia, bo po upływie dwóch dni zbiory już nie nadawały się do niczego. Następnie smarowano szklane płyty oczyszczonym smalcem i łojem, który przysypywano płatkami (rosa wywołałby jełczenie) i przykrywano kolejną szybą na dzień lub dwa, by tłuszcz przejmował olejki eteryczne. Po tym czasie wymieniano płatki. Po co najmniej kilkunastu wymianach tłuszcz był w pełni nasycony i następnie trzeba było wydestylować olejek (ekstrakcja z alkoholem). Co ciekawe, taka mieszanka tłuszczowa mogła być wykorzystana tylko raz, potem zaś służyła do wyrobu mydła.

Współcześnie, choć metoda ta pozwala na wydobycie olejku eterycznego do cna, praktycznie nie jest stosowana (pozyskuje się tak tylko najdroższe produkty). Obecnie w przeważających przypadkach wykorzystuje się metodę ekstrakcji (mimo że straty są duże), mieszając płatki z eterem naftowym, by potem destylować zeń olejek.

Właściwości i zastosowanie olejku jaśminowego

Za piękny zapach jaśminu w eterycznym olejku odpowiadają między innymi: octany benzylu i linalilu, linalole, benzoesan benzylu i alkohol benzylowy, indol, antranilan metylu, natomiast za pielęgnacyjno-lecznicze właściwości – przeciwutleniacze, taniny, rozmaite terpeny. Jego zapach sprawił, że jaśmin niezwykle popularny jest w perfumerii. Dzięki słodkim, zmysłowym nutom zyskał rangę afrodyzjaku. Aromaterapeuci zaś wykazują działanie antydepresyjne i odprężające, więc świetnie nada się dodanie kilku kropel do kąpieli lub masażu. Jednakże naturalny olejek eteryczny jest zbyt drogi, by używać go w odświeżaczach powietrza czy kominkach ceramicznych (tutaj trzeba się chyba zadowolić syntetycznym). Ale zastosowanie jaśminowego olejku eterycznego nie kończy się bynajmniej na jego wpływie na nasze zmysły. Doskonale nadaje się zarówno do cery młodej, dotkniętej trądzikiem, jak i dojrzałej. Jego składniki działają odkażająco, zabijając bakterie, lecząc stany zapalne i łagodząc podrażnienia, zaś flawonoidy niszczą wodne rodniki, opóźniając tym samym efekty starzenia. Eteryczny olejek jaśminowy oprócz tego przyspiesza odbudowę nadwątlonych komórek, zapobiegając ich obumieraniu, oraz wzmacnia je, zapewniając utrzymywanie w nich wody. Warto więc dodać go do domowych lub kupowanych produktów kosmetycznych.

Korzystając z dobrodziejstw olejku jaśminowego, musimy jednak pamiętać, że umiar ponad wszystko: zachęceni piękną wonią, nie możemy używać zbyt dużego stężenia w naszych specyfikach. Octan benzylu w nadmiarze może bowiem uczulić.